اصلاح ذات البین

اصلاح ذات البین

ژباړه: محمد رحیم درّانی

د ذات البین اصلاح مطلب د خلکو پخلاینه او د دوي ترمنځ د اړیکو ښه کول دي. اصلاح ذات البین یو اخلاقي فضیلت ګڼل شوی دی او… له بلې خوا بدې خبرې کول، شیطانی وړل راوړل او د خلکو تر منځ دښمني پیدا کول اخلاقي بدۍ دي.

 

په احادیثو او روایتونو کې د خلکو د پخلاینې او د شخړو او لانجو د ختمولو لپاره د حل لارې وړاندیز شوې دي. په کورنیو شخړو کې د اړخونو لخوا د منځګړیتوب غوره کول، صحیح سپارښتنو سره د شخړو مخنیوی کول او د مذهبي احساساتو هڅول له هغه وړاندیزونو دي. له بلې خوا په دیني لارښوونو کې بخل، د شیطان پیروي او د دنیا پالنې په څېر صفاتو درلودل د طبیعت د اصلاح په لاره کې د خنډونو په توګه معرفي شوي دي.

 

مفهوم پیژندنه

اصلاح ذات بین پخلاینه او د افرادو یا ډلو ترمنځ د هغه خرابو اړیکو اصلاح کول دي[1] [یادونه 1] چې د شخړو، دښمنۍ او نورو له امله رامینځته شوې[2] دا ټکی د سوره انفال له لومړي آیت څخه اخیستل شوې دی.[3] اصلاح ذات البین د دوو اشخاصو او دوو ډلو پخلا کولو ته شاملیږي.

 

اصلاح ذات البین یو له اخلاقي فضیلتونو څخه دی او د غیبت او چغل خورۍ په مقابله کې دی.[۴]

 

اهمیت او موقعیت

قرآن په څو آيتونو کښې د اصلاح ذات البین خبره کړې ده او د هغې د ترسره کولو امر يې کړی دی.[5] همدارنګ امام علی(ع) حسنینو ته د اصلاح ذات البین سپارښتنه کړې ده.[یادونه] [6] همدارنګه د قرآن د آيتونو له مخې هغه څوک چې د خلکو اصلاح غواړي د خداى له رحمت او مغفرت څخه برخمن دي.[۷] په ځينو رواياتو کې اصلاح ذات البین تر لمانځه او روژې[8] او صدقې[9] غوره بلل شوې ده. همدارنګه د يو روايت له مخې څوک چې د دوو کسانو تر منځ د اصلاح کولو لپاره قدم اوچت کړي پر هغه د ملائکو درود وي او د هغه لپاره د قدر د شپې برابر ثواب دی.[۱۰]

 

د امام صادق(ع) د يو روايت له مخې د خلکو د اصلاح لپاره دروغ ويل روا دي.[۱۱] همدارنګ قرآن مجید د خلکو تر مینځ د اصلاح لپاره نجوا کول هم روا ګڼلي دي.[۱۲] که څه هم په بل ځای کې یې دا کار شیطاني عمل[۱۳] ګڼلی دی.[۱۴] قرآن هغه قسم چې د خلکو په منځ کې د اصلاح لپاره وشي معتبر نه ګڼي.[۱۵](یعنی کفاره ورباندې نه راځي)

 

په يو روايت کې راغلي دي چې مفضل بن عمر له امام صادق(ع) څخه پيسې اخستې او د شيعه ګانو د اصلاح لپاره يې کارولې. د بېلګې په توګه، هغه د ابوحنيفه سابق الحج او د هغه د زوم تر منځ د شخړې د حل لپاره یوه اندازه پسې کارولې وې.[16]

 

د حل لارې او خنډونه

د خلکو په منځ کې د سمون د رامنځته کولو لپاره، د حل لارې په ګوته شوي:

 

د شخړو مخنیوی: د مفسرینو په اند د وارثانو تر منځ د شخړو مخنیوی د سورت البقرې[۱۷] د ۱۸۲ آیت موضوع ده چې وصیت کوونکي ته باید د عدل او د خپل وصیت د ادا کولو سپارښتنه وشي ترڅو له هغه وصیته مخه ونیسي چې د شخړې لامل کیږي.[18]

 

په کورنیو شخړو کې د مېړه او مېرمنې له خوا د منځګړیتوب انتخاب: د کورنۍ شخړې د حل په موخه کله چې مېړه او مېرمن د جلا کېدو وېره وي، نو سپارښتنه کېږي چې مېړه او مېرمن دواړه دې د روغې جوړې لپاره هر یو د خپل ځان له خوا یو منځګړی وټاکي.[19]

د اختلافاتو د جرړې موندل، د احساساتي مسایلو څخه کار اخیستل، صبر لرل او له یو اړخ ته له کیدلو څخه ډډه کول د اصلاح ذات البین له نورو لارو په توګه معرفي شوي، [20] چغل خوري او جدايي اچول د اصلاح له منځه وړلو مهم لاملونه دي د هغه له منځه وړلو لپاره د چغل خور په خبرو باور نه کول او د هغه پریښودل دي.[۲۱]

 

مرحلې او طریقې

د خلکو تر منځ د اختلافاتو حل د حکومت او مؤمنانو دنده ده. لکه څنګه چې په تفسیر نمونه کې راغلي دي، که اصلاح د خبرو اترو له لارې ترسره شي، نو د حاکم شرع اجازې ته اړتیا نلري، خو که چیرې د اصلاح ذات البین لپاره د سخت اقدام اړتیا وي، باید له حاکم شرعه اجازه واخستی شي.[۲۲]  همدرانګ د سوره حجرات د نهم آیت له مخې کله چې د مؤمنانو د دوو ډلو تر منځ شخړه شي، لومړی بايد د قرآن او د خداى په حکم د نصيحت او بلنې له لارې پخلا شي، خو که يوه ډله يې د پخلاينې وړانديز ونه مني. باید هغوي سره وجنګیدی شي.[23]

 

خنډونه

په تفسيري كتابونو كې د شيطان پيروي [۲۴] دنياداري [۲۵] او بخل [۲۶] د اصلاح ذات البین له خنډونو بلل شوي دي.

 

فقهي حکمونه

فقهاوو د د اصلاح ذات البين تر عنوان لاندې څو څانګې او فقهي احکام وړاندې کړي دي:

 

د دوو يا زياتو کسانو تر منځ چې له يو بل سره بغض او دښمني لري صلح کول مستحب دي، او په هغه صورت کې چې د مؤمن ژوند په خطر کې وي، پخلا کول یې واجب دي.[۲۷] د ایت الله مکارم شیرازي له قوله چې له د تقلید له مراجعو څخه دی، د دوو مسلمانو ډلو چې یو له بل سره دښمني لري، پخلا کول واجب کفایي دي.[۲۸]

د اصلاح ذات البین لپاره د زکات لګول روا دي.[۲۹]

دا توصیه کیږي چې قاضي د پریکړې له صادرولو دمخه دواړه خواوې سولې ته راوبولي او کله چې دواړه خواوې پخلاینې څخه انکار وکړي نو هغه وخت باید پریکړه صادره کړي.[30]

 

د صاحب جواهر له قوله د مېړه او مېرمنې تر منځ د روغې جوړې لپاره پر ښځه او سړي د منځګړي ټاکل واجب دي، که څه هم د علامه حلي له کتابه نقل شوي دي چې دا کار مستحب دی.[۳۱]

…………………………………….

1.  طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰، ج۹، ص۶.
2. ↑ وګورئ: طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۷۹۸.
3. ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه اصلاح ذات بین.
4. ↑ مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۳۱۴.
5. ↑ برای نمونه نگاه کنید به سوره حجرات، آیه۱۰.
6. ↑ نهج‌البلاغه، صبحی صالح، نامه۴۷.
7. ↑ سوره نساء، آیه ۱۲۹.
8. ↑ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۴۸.
9. ↑ حرعاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۸، ص۴۴۱.
10. ↑ دیلمی، اعلام الدین، ۱۴۰۸ق، ص۴۱۹.
11. ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۱.
12. ↑ سوره نساء، آیه ۱۱۴.
13. ↑ سوره مجادله، آیه ۱۰.
14. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۱۲۷.
15. ↑ سوره بقره، آیه ۲۲۴.
16. ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۷ق، ج۲، ص۲۰۹، ح۴.
17. ↑ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۸۵.
18. ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۲۳۶-۲۳۹.
19. ↑ طوسی، التبیان، ج۳، ص۱۹۲؛ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۷۰.
20. ↑ مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۳۱۷-۳۱۸.
21. ↑ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج۷۵، ص۲۶۸.
22. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۱۷۰.
23. ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲۶، ص۸۰-۸۱؛ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۵۰.
24. ↑ مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۱۱.
25. ↑ هاشمی رفسنجانی، تفسیر راهنما، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۳۰۲.
26. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۱۵۱.
27. ↑ کاشف الغطاء، وجیزة الاحکام، ۱۳۶۶ق، ج۲، ص۱۶.
28. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۲، ص۱۷۰.
29. ↑ نجفی،‌ جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۵، ص۳۶۱-۳۶۲.
30. ↑ نجفی،‌ جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۰، ص۱۴۵.
31. ↑ نجفی،‌ جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۱، ص۲۱۳.