د استبصار د اطلاع رسونې د سایټ د راپور له مخې، د روسیې د ولسمشر جبادولین مستبصر وویل: د ایران اسلامی حکومت په نړۍ کښې د اسلامی امت ملاتړی دی. هغه د ایت الله خامنه ای لیک لوستی دی او د ګورباچوف په نوم د امام خمینی خط روسی ځوانانو ته د یادښت په توګه ګڼی او باور لری چې روسیه به په نږدې راتلونکې کې د امام خمینی وینا حقیقت ته ورسوی.
اسماعیل ګبادولین یو ځوان روسی لیکوال او ژباړونکی دی او د کازان فدرالي پوهنتون څخه د تاریخ په برخه کې د پی ایچ ډی کورس فارغ شوی. هغه په اصل کې د تاتارستان جمهوریت د کازان ښار څخه دی، چې د روسیې د فدراسیون یوه برخه ده. دا ښار له مسکو څخه شاوخوا ۱۰۰۰ کیلومتره لیرې دی او د قزاقستان په شمال او د مسکو په ختیځ کې د ولګا په سیمه کې موقعیت لري. ده تر دې وړاندې هم څو کتابونه له فارسي څخه روسي ته ژباړلي دي او د ايراني او مسلمانو مفکرينو ډېر کتابونه يې هم په روسي، انګريزي، عربي، ترکي او نورو ژبو ژباړلي دي.
“شهید مطهري او د ایران د اسلامي انقلاب د ایډیالوژۍ په جوړولو کې د هغه رول” د هغه د دوکتورا د مقالې موضوع وه چې څه موده وړاندې یې دفاع کړې وه او اوس یې د اسلامي کلتور د بنسټ له خوا د کتاب په بڼه خپره شوې ده. مطالعې او د لومړي ځل لپاره د 2015 د مسکو د کتاب په نندارتون کې. پرانستل شو. د خبرو په پیل کې په خوږه ژبه وايي: ستا په فارسي ژبه کې زما د وروستي نوم معنی عبد الله یا عبدالله ده او دلته زه اباالدین هم وایم. “زما د نيکه نوم عبدالله و.”
موږ د تورې په زور مسلمانان نه یو. موږ په مینه او دوستۍ اسلام قبول کړ
هغه په 1986 کې زیږیدلی و. د خپل شخصي ژوند او د ځان لپاره د نوې لارې د ټاکلو په اړه، هغه وايي: “زه له پیله مسلمان یم. ځکه چې د تاتارستان سیمه له پیله مسلمانه ده. د تاتاريانو پلرونه د هجري په دويمه او دريمه پېړۍ کې مسلمانان شول. دوی د عربو او ایراني سوداګرو د راتګ او راتګ له امله مسلمانان شول چې له خوارزم سیمې څخه دې سیمې ته راغلي وو. دوی په دې سیمه کې د جګړې یا زور او یا د اسلامي پوځ په شتون کې اسلام نه دی منلی، بلکې د مسلمانو سوداګرو د مینې او دوستۍ او سوله ییز تبلیغ له امله یې د اسلام دین ومانه.
زه ورته وایم چې په ایران کې د تاریخ په ډګر کې څو کټګورۍ شته لکه معاصر تاریخ او د اسلام تاریخ او داسې نور، آیا تا دلته د اسلام هماغه تاریخ مطالعه کړی؟ هغه خپه کوي او د خپګان په څرګندولو سره چې په مخ یې څرګند دی، وايي: «له بده مرغه زموږ د پوهنتون د تاریخ په پوهنځي کې د اسلام تاریخ نه دی تدریس شوی. د اسلامي هېوادونو تاریخ په لنډه توګه د «ختیځ تاریخ» یا «د ختیځو هېوادونو تاریخ» تر عنوان لاندې تدریس کېده او په دې برخه کې ایران او اسلامي نړۍ لږ اندېښمنه وه. هرڅه چې زه لرم زما د وړیا او شخصي مطالعې څخه دي.
*اسماعیل! څه شی له ایران سره علاقه پیدا کړه او د ایرانی مسلمان مفکرینو په اړه مو تحقیق پیل کړ؟
ګېبادولین: “کله چې زه د لومړي کال زده کوونکی وم، زما د مقالې موضوع وه “د طلایی پوځی امپراتورۍ تاریخ” او “د تاتار دولت تاریخ” او له هغه وروسته، ځکه چې ما په دوو ژبو، ترکیه کې، چې ما ماسټري کړې وه. زموږ په مورنۍ ژبه او عربي ژبه چې ما په اسلامي مدرسه کې زده کړل، د ایران او فارسي ژبې سره هم مینه پیدا شوه. په هغه وخت کې زه داسې څوک نه پېژنم چې له ما سره په فارسي خبرې وکړي. دا ژبه نه ترکي ريښې لري او نه هم عربي ته ورته ده او په ورته وخت کې ډېره غني او مهمه ژبه ده. دا په اسلامي نړۍ کې د تمدن ژبه ګڼل کیږي. د فارسي ژبې د تدریس کتابونه، د فارسي ژبې کلتور او داسې نور کتابونه مې وموندل او پخپله یې لوستل پیل کړل. په شپږو میاشتو کې مې تر ډیره حده فارسي زده کړه، خو بیا هم دومره روان نه وم. څه موده وروسته مې زموږ په کتابتون کې یو کتاب ولید چې د شهید مطهري اړوند و چې عنوان یې «د اسلامي انقلاب پیروان» وو. ما دا کتاب خورا مهم وباله. د دې کتاب موضوع ماته ډېره په زړه پورې وه او له دې امله چې په روسیه کې موږ د هغه په اړه یو کتاب او یوه مقاله هم نه درلوده، ما پریکړه وکړه چې هغه لږ تر لږه د هغه د معرفي کولو لپاره د روسیې ساینسي حلقو ته معرفي کړم.
*په پای کې له فارسي ژبو سره کله اړیکه نیولې؟
ګیبادولین: «زه په کازان کې د ایران د جنرال قونسلګرۍ ژباړونکی وم. په کازان کې مې له هغو ایراني محصلینو سره ښې اړیکې درلودې چې د دغه ښار د اسلامي ټولنې غړي دي. ما هیڅکله فکر نه کاوه چې زه به د ایران په قونسلګرۍ کې دنده ترلاسه کړم، ځکه چې زما فارسي ژبه ډیره ښه نه وه. په ځانګړې توګه د خبرو اترو لپاره. خو څه موده وروسته ښاغلي باغبان کندهاري چې په هغه وخت کې جنرال قونسل و، په شخصي توګه ما ته بلنه ورکړه چې له دوی سره کار وکړم. لومړی، زه د دوی لخوا د قرارداد پر اساس استخدام شوی وم، او بیا زه د دوی سره بشپړ وخت ملګری شوم.
زه ډېره لېوالتيا لرم چې د امام خميني اثار په روسي ژبه وژباړم
د ایراني مفکرینو په منځ کې، د شهید مطهري سربیره، اسماعیل، د نورو خلکو اثار هم لوستلي دي او وايي: “ما ډیر کتابونه لوستل او هر څه مې ولوستل چې زما په لاس کې وي.” له مبالغې پرته وايم چې ما په فارسي ژبه کې د بېلابېلو ايراني مفکرينو سلګونه کتابونه ولوستل. ما د امام خمیني (رح)، ایت الله خامنه ای او نورو کتابونه لوستل. ما د ایراني دانشورانو ۲۲ عنوانه کتابونه چې پخوا په فارسي، انګلیسي، ترکي او حتی اردو ژبو له ۵ تر شپږو کلونو پورې په روسي ژبه ژباړل شوي وو او کابو ۱۰ عنوانه علمي اثار او د دوکتورا مقالې په مختلفو برخو کې ژباړلي دي. په روسي ژبه هم ژباړل شوی، ما روسی ژباړلی. خو له بده مرغه چې ما د امام کوم کتاب هم نه دی ژباړلی او زه یې په زړه پورې کوم. ما د هغه کتاب “ولایت فقه او اسلامي حکومت” ولوست. ما د امام خطونه هم ولوستل، په ځانګړې توګه هغه چې د صوفیانه محتوا سره. د دغو ليکنو ځينې يې د يوې دورې په ترڅ کې ژباړلي او د منبر په درې مياشتنۍ مجله کې چې د روسيې په اسلامي پوهنتون کې خپرېږي او هغه مهال زه د دغې مجلې د خپرونو د څانګې مسوول وم.
* ایا ګورباچوف ته د امام خمیني خط مو لوستلی دی؟ ستاسو نظر په دې اړه څه دی چې امام په دې لیک کې لیکلی او ګورباچوف یې اسلامولوژی ته بللی؟ ايا تا د ګورباچوف هغه امام ته چې د شيوردنادزي له خوا ايران ته راوړل شوى و او د امام ځواب يې اوريدلى و چې هغوى وويل: ما غوښتل چې د دوى لپاره يوه نوې نړۍ پرانيزم، خو هغوى پرې پوه نه شول؟ ایا تاسو د دې غونډې په تفصیل پوهیږئ؟
ګیباډولین: “هو، ما دا لوستل او زه یې کیسه پوهیږم. د دې ليک د اثر يوه کيسه مې ياده شوه. سید جعفر لطف الدین اوس مهال د کازان د جوماتونو له امامانو څخه دی او پلار یې هم د جومات امام و. پلار يې په اصل کې د پخواني شوروي د واکمنۍ پر مهال پوځي افسر و او ډېر مذهبي کس نه و. په هغه وخت کې هغه په ختیځې اروپا کې په پوځي خدمت بوخت و. په هماغه کال کې چې امام ګورباچوف ته دا ليک ليکلی و، دغه ليک يې په يوه جرمني ورځپاڼه کې ولوست او ډېر متاثر شو. د دې لیک له لوستلو وروسته یې له پوځ او پوځي خدمت څخه د وتلو پریکړه وکړه او په مدرسو او اسلامي علومو بدل شو. په همدې لاره روان وو او نن د یوه جومات امام دی. دا یوه بیلګه ده چې د دې ښودنه کوي چې د امام دغه لیک د روسیې پر مسلمانانو څومره اغیز کړی دی. هغه یو غیر مذهبی کس بدل کړ چې نن د مسلمانانو د جومات امام دی. حتی خپل زوی یې د جومات امام شو. دا لیک ښايي د هغه وخت د روسیې د سیاسي اشرافو د یوې برخې ساتونکي یا حتی د بې پروایۍ سره لیدلي وي، مګر دا په خلکو ښه اغیزه درلوده. البته د دغو چارواکو غفلت د شوروي د حکومت د نسکوریدو او یو بل رژیم د واک ته رسیدو سبب شو.»
د ایران اسلامي حکومت په نړۍ کې د اسلامي امت ملاتړی دی
* په هغه لیک کې امام د کمونیستي دورې له پای ته رسیدو وروسته لویدیځ ته د روسیې د ټولنې د انتقال په اړه خبرداری ورکړی و او ورته یې د اسلام، ملا صدرا، شیخ اشراق او داسې نورو د زده کړې سپارښتنه کړې وه او حتی ویلي یې وو چې موږ تاسو ته تیار یو. داسې کسان راولېږئ چې دلته راشي او تعلیم وکړي او ریښتیني اسلام تاسو ته معرفي کړي. دا مشوره په داسې حال کې مطرح کېږي چې امام پخپله د اسلام پر بنسټ حکومت جوړ کړ. تاسو وویل چې تاسو د امام کتاب لوستلی او د ایران د حکومت سیاسي ماډل او د ولایت فقهې نظام په اړه مطالعه کړې.
ګیباډولین: دا هغه څه دي چې زه یې د اوږدې مودې لپاره کار کوم. ما حتی دا مسله په هغه کتاب کې هم مطرح کړې چې ما د شهید مطهري په اړه لیکلی و. زه فکر کوم چې دا سیسټم د نړۍ له ډیرو سیاسي سیسټمونو څخه غوره دی، مګر زه د هغې د تعقیب ریکارډ، مثبت یا منفي په اړه ډیره تبصره نشم کولی. په هر صورت په ایران کې د حکومتولۍ دغه نمونه له څه د پاسه ۳۶ کلونو راهیسې رامنځ ته شوې ده او له دې سره سره چې لیدل کیږي کمزورتیاوې یې په شدت سره مخ په وړاندې روانې دي او ثابته یې کړه چې د کلمې په رښتیني معنی یو اسلامي حکومت کیدلای شي. مخکې په نظري لحاظ يې د اسلام دين او د اسلامي امت د ګټو ملاتړ وکړ او د عمل او تطبيق په برخه کې يې له دغو نظري اصولو سره هر څومره چې کولى شو ځان يې تطابق کړى دى او زما په اند دا بهير ورځ تر بلې ښه کېږي. ورځ د ایران اسلامي حکومت په نړۍ کې د اسلامي امت ساتونکی دی.
امام خمیني (رح) له یوه مفکر څخه په لوړه درجه کې و
“د امام خمیني (رح) په اړه زما شخصي نظر دا دی چې هغه د یو مفکر په پرتله خورا لوړ و. هغه یو آسمانی شخصیت او یو د خدای اولیاوو څخه و. او زه کولی شم هغه یوازې یوه معجزه ووایم. امام خمیني (رح) د لمر په شان دی چې په مستقیمه توګه ورته نه کتل کیږي او دا کار له حیرانتیا پرته بل څه نه لري. لمر یوازې د هغه سیسټم په معاینه کولو سره پیژندل کیدی شي چې شاوخوا یې گردش کوي. د امام خمیني د شخصیت په ریښه پوهیدل زما لپاره ډیر ګران کار دی. زما په اند د امام خمیني د شخصیت تر ټولو مهم اړخ د هغه عرفاني اړخ و چې هغه یې د یوه مفکر له درجې څخه ډیر لوړ وباله. څوک چې غواړي د امام حق وپېژني، د دې حقیقت د پېژندلو لپاره له عرفاني ګامونو پرته بله لاره نشته.
“اوس فکر کوم چې زما سترګې هغه لمر ته نه شي کتلای، او کله چې د امام کلمه لولم، داسې احساس کوم چې زه په لامحدود سمندر کې ډوب یم او خپل عقلي توجه له لاسه ورکوم او حیران یم. د امام د فکر د ځینو اړخونو لکه د هغه د سیاسی فکر د درک کولو لپاره پکار ده چې د هغه د شاګردانو لکه شهید مطهری او شهید بهشتی او د هغه د نورو شاګردانو ټول نظرونه وڅیړل شی چې په اسلامی انقلاب کښې یې مهم رول ولوباوه. . زما په اند د امام د شاګردانو د نظام پېژندنه چې د هغه د وجود د لمر په شاوخوا کې راغونډ شوي دي، موږ ته د امام په افکارو کې روښانه بصیرت راکوي او زه په همدې لاره روان یم.»
* اسماعیل، موږ تقریبا د ورته عمر یو. زموږ نسل او ستاسو نسل له ایت الله خامنه ای سره تر هغه ډېر آشنا دي چې امام خمیني (رح) یې پېژني او هغه یې پېژني او په خپل عصر کې یې د هغه له قوله پیروي کړې ده. ما حتی د ملګرو څخه اوریدلي چې تاسو د دوی په اړه ډیر څه لیدلي دي. ایا تاسو د دوی بحثونه تعقیب کوئ؟ تاسو د ایران او نړۍ په اړه د هغه د څرګندونو په اړه څه فکر کوئ؟
د ایت الله خامنه ای لیک موږ ته ګورباچوف ته د امام د خط یادونه وکړه
د هغه د سترګو شاګردان د هغه د روښانه او شنو بړستنو په مینځ کې لوی شوي او د سترګو په مینځ کې رڼا لیدل کیږي، هغه خپل سر پورته کوي، د شونډو په کونج کې موسکا راځي او وايي: زه باید د آیت الله په اړه ووایم. خامنه اي چې کله زه په ایران کې وم، درې ځله د هغه په حضور کې حاضر شوم. البته، ما د هغه سره په شخصي او مستقیم ډول د خبرو کولو فرصت نه درلود. یو ځل د امام خمیني د شهادت د کلیزې په مراسمو کې ګډون درلود. ما هغه یو ځل د اسلامي بیدارۍ په کنفرانس کې او یو ځل په بله غونډه کې ولید. زه د هغه له ډیرو نظریاتو سره اشنا یم. یو له هغو څخه د لویدیځ ځوانانو ته د دوی پیغام یا لیک و. دا پیغام مې څه موده وړاندې پخپله ژباړلی و. په سطحه، دا پیغام د اسلام پیغمبر ته د سپکاوي په اړه غبرګون و چې په شارلي ابدو مجله کې ورکړل شوی و، مګر دا د دې څخه ډیر و، دا یوازې په دې پیښه پورې محدود نه و. هغه په بله وینا د رسنیو پر بنسټپاله فکر او د فضا په رامنځته کولو نیوکه وکړه. د هغه لیک د ګورباچوف ته د امام له لیک سره ډیر ورته و. هغه د مطالعې بلنه ورکړه او له ځوانانو یې وغوښتل چې د غربي رسنیو له خوا له رامنځته شوي فضا څخه بهر د اسلام په اړه مطالعه وکړي. هغه وویل، ځوانان باید له تعصبونو او ذهنیتونو څخه ووځي او د حقیقت په اړه مطالعه وکړي.
* اسماعیل، په اوسني عصر کې ډیری ځوانان په دوه اړخیزو اړیکو، ځانګړو ځایونو او ورځني فعالیتونو کې ښکیل دي. ما پدې څو ورځو کې د دې ماډل ډیری ورته والیونه ولیدل کله چې زه د ښار شاوخوا ګرځم. ستاسو په اند دا لیک به څومره اغیزمن وي؟ څومره ځوانان دې مسلو ته ځي؟ دا لیک تر یوې اندازې پورې بایکاټ شوی او ځینې خلک په دې خفه دي چې ځوانان دې مسلې ته ځي او داسې احساس کوي چې د دوی د پلانونو بنسټ به ړنګ شي او له همدې امله نه غواړي چې ځوانان دې غوښتنې او ایډیالوژیک شي. د دوی په وینا، ځوانانو ته د آیت الله خامنه ای لیک به د هغو موخو لپاره چې دوی یې تعقیبوي، ستونزمن وي. د ولسونو بیدارۍ د غربي هیوادونو د رسنیو، تبلیغاتي، اقتصادي، سیاسي او امنیتي اهدافو او هغو کسانو چې غواړي تسلط ولري په نښه کړي دي. زه فکر کوم چې د ولسونو ویده ساتل د دوی تلپاتې تګلاره ده او د ایران د امام او اوسني مشر لاره دا ده چې د ولسونو په ځانګړې توګه د ځوانانو په منځ کې د دې خوب او سستۍ له منځه یوسي.
روسیه به په نږدې راتلونکي کې د امام د خبرو حقیقت ته ورسیږي
ګیبادولین: اجازه راکړئ خپل نظر میخایل ګورباچوف ته د امام د ورته لیک په حواله څرګند کړم. له هغه وخته نږدې ۲۸ کاله تېر شوي دي. موږ وليدل چې د شوروي حکومت او روسي مشرانو هغو مسايلو ته پام نه دی کړی چې د امام خميني (رح) له خوا ورته اشاره شوې وه. ځکه چې د دې پیغام منلو او د دوی ترمنځ د دې خبرې درک کولو لپاره هیڅ فکري، فکري او رواني چمتوالی نه و، په دې وخت کې موږ په محدوده توګه یوې پایلې ته ورسیدو. په هغه وخت کې په روسیه کې فضا داسې وه چې « الحاد» د یوې رسمي ایډیالوژۍ په توګه اعلان شو او له همدې امله دوی د امام په خبرو پوه نشول. تېر ٢٧-٢٨ کاله او تېر کلونه زموږ لپاره عجيبه کلونه وو. زما په اند دا د عجیب او ګمراهۍ کلونه وو. موږ په دې لاره روان یوو او زموږ ټولنه د یو څه مودې لپاره ختیځ او چین ته لاړه او د یو څه مودې لپاره لویدیځ ته لاړه. نن سبا زموږ د ټولنې لویه برخه له پخوانۍ لارې شاته شوې او د نوې لارې په لټه کې ده. هر یو یې یوې خوا ته متوجه دی. خو زه باور لرم چې نوي خوځښتونه رامنځته شوي چې وزن او منزل یې د حق او اسلام په لور دی. په دې ليکنه کې ذکر شوې د ازاد فکر فضا به په دې برخه کې ډېره اغېزمنه تمامه شي. زه فکر کوم چې روسیه به شاید له پنځو څخه تر لسو کلونو وروسته د امام د خبرو حقیقت ته ورسیږي، نه تر 15 کلونو پورې. انشاالله چې دا اقدام به زموږ په هېواد کې هم ګټور تمام شي.»
*که مو پر شهید مطهري کار کړی وي، نو باید علي شریعتي هم وپیژني. آیت الله خامنه ای د هغه او د شهید مطهري په اړه داسې تفسیر کړی دی چې که دوی د شهید مطهري له فکر سره د شریعت ادبیات سره یو ځای کړي، نو دا هغه څه دي چې زموږ د ټولنې اوسنی نسل ورته اړتیا لري. ایا دلته د ځوانانو په اړه هم همداسې ده؟ تاسو د شهید مطهري په فکر کار کړی. څومره چې هغه پر لیبرالیزم رڼا اچوي، هماغومره په مارکسیستانو هم نیوکې کوي. هغه په مادي يا مادي نظامونو نيوکه کوي او پر ضد يې يو ديني او الهي نظام بولي. تاسو دوی څومره ښه پیژنئ؟ تاسو د دوی د افکارو په اړه څه پوهیږئ؟ زه غواړم ستاسو نظر د دوی د نظرونو په اړه پوه شم.
ګیبادولین: مطهري د اسلامي مفکر یوه بیلګه وه چې په دیني دود ښه پوهیږي او د خپل وخت یو سړی و. هغه معاصر وخت ښه پېژانده او په ټولنه کې له راپورته شويو پوښتنو څخه خبر و او ښه ځوابونه يې ورکول. اوس وخت یو څه بدل شوی او موږ په یو بل حالت کې یو چې موږ باید د نورو ځوابونو په لټه کې یو. د هغه د ځوابونو یوه برخه او میراث د تل لپاره تل پاتې دي او د بلې برخې لپاره موږ باید د دوی په اړه فکر وکړو او نورو ځوابونو ته راشو. موږ باید د ورته بنسټونو پر بنسټ د هغه خبرې بیان کړو. موږ ته پکار ده چې د مطهري شهيدان چې د ده په شان شخصيتونه او ځانګړتياوې ولري وروزي او دې لارې ته دوام ورکړو. دا یوه پروسه ده چې باید د ایراني ساینسي چارواکو له لارې تعقیب شي.”
موږ باید د اسلامي نړۍ لپاره ځوان مسلمانان وروزو
“د دې لپاره چې دا پروسه مطلوبې پایلې او پای ته ورسیږي، موږ باید نه یوازې د شهید مطهري او د هغه په څیر نورو او د اسلام د نورو سترو پوهانو له فکري سرمایې څخه ګټه واخلو، بلکه موږ باید په خپل ژوند کې د دین حقیقت تجربه کړو. دا یوازې د اسلام د اصلي مشرانو لکه امام خمیني (رح) او ایت الله خامنه ای په لاره اچولو سره ترلاسه کیدی شي. دوی هغه خلک دي چې د دین حقیقت په خپل ژوند کې تجربه کوي او پلي کوي او نورو ته یې زده کوي. د اسلام دین یو مرکز یا مرکز لري چې موږ باید هڅه وکړو چې دې مرکز ته نږدې شو. هغه څوک چې د اسلام د دين حقانيت او پوهه يوازې په فکر، فکر او تجريد موضوعاتو لاس پورې کوي، هيڅ نتيجه نه ورکوي. زما په اند دین باید په ژوند کې موجود او ژوندی وي. د شهید مطهري په وینا دا باید داسې لمر وي چې هیڅکله غرق نشي. دا لمر باید د انسان له دننه څخه روښانه شي.
* د شهید مطهري سره د خپلې پېژندګلوۍ په اړه نور معلومات راکړئ.
ګېبادولین: لکه څنګه چې مې وویل، له فارسي ژبې سره زما علاقه هغه وخت پیل شوه چې د شهید مطهري له کتاب سره اشنا شوم. کله چې زه سوفومور وم، زه د څیړنې موضوع په لټه کې وم. یوه ورځ د پوهنتون په کتابتون کې د اسلامي انقلاب په اړه د شهید استاد مطهري یو کتاب ولید چې په هغه کې د هغه د ویناوو ټولګه هم شامله وه چې د هغه له شهادت وروسته راټول شوي وو. که څه هم په هغه وخت کې مې په فارسي ژبه پوره تسلط نه درلود او له استاد پرته مې فارسي زده کوله، خو د فارسي ژبې د زده کړې ترڅنګ مې دا کتاب ورو ورو ولوست او دا د شهید مطهري له افکارو سره د اشنا کېدو پیلامه وه. وروسته مې د انټرنېټ له لارې د شهید مطهري پاتې اثار او یادښتونه، په تېره بیا هغه مواد چې د ایران د اسلامي انقلاب په اړه زما د مقالو اړوند وو، وموندل او مطالعه مې کړل. او ما د دې مسلې په اړه نږدې دوه یا درې کاله تحقیق وکړ. په ۲۰۱۰ کال کې په روسیه کې د المصطفی ټولنې د استازي په ملاتړ د مطالعې فرصت لپاره قم ته لاړم او په دې موده کې مې د دې موضوع په اړه د کتابتون او کتابتون سرچینې راټولې کړې.
* کله مو په مسکو کې د اسلامي ثقافت د مطالعاتو له بنسټ سره کار پیل کړ؟
ګیبادولین: “د اسلامي مطالعاتو له بنسټ سره زما همکاري په 2013 یا 2014 کې پیل شوې او تر اوسه پورې د روسان شهید مطهري د کیسې درې سرلیکونه شتون لري (�ассказы о праделиках)، په دودونو کې د ځوانانو د تعلیمي مسلو څیړنه исламских преданий) او د امام حسین علیه السلام غورځنګ او د کربلا پاڅون (Движение Имама Хусайна и восстание Кербелы) د ژباړې په بڼه او د تصنيف په بڼه د “شهيد مطهري او د اسلامي انقلاب رول” نومېږي. مرتضی مطهري и Исламская революция в Иране) زما له خوا د بنسټ لخوا چاپ شوي دي.
* دا نوی کتاب چې پدې وروستیو کې خپور شوی کوم موضوعات لري؟ ایا تاسو اراده لرئ چې دې فعالیت ته دوام ورکړئ؟
ګېبادولین: زما کتاب دوه برخې لري: یوه برخه یې د شهید مطهري سیاسي او فکري ژوندلیک دی چې کابو ۲۰۰ مخونه لري او دویمه برخه یې د شهید مطهري د سیاسي افکارو تحلیل دی چې د انسان د ټولنیز تکامل پر نظریې ټینګار کوي. او د هغه ځینې فکرونه چې د سیاسي تصوف او افسانې سره تړاو لري، هغه حسیني دی. شهید مطهري د ایران د اسلامي انقلاب له لومړنیو فکري معمارانو او بنسټ ایښودونکو څخه و، چې په دې وتوانید چې د اسلامي انقلاب بنسټونه په نظري ډول وضع کړي او حتی د انقلاب زیانونه او ګواښونه یې هم تحلیل کړي.
“له بده مرغه، ځینو کاري مشکلاتو دا مطالعات د یو څه مودې لپاره بند کړل، مګر زه واقعیا غواړم چې دې څیړنې ته دوام ورکړم او حتی د اسلامي انقلاب د نورو تیوریانو فکرونه وڅیړم چې د ایران د انقلابي غورځنګ په بریالیتوب کې یې مهم رول لوبولی دی. خلک لکه شهید بهشتي، شهید بهشتي او شهید مفتاح به ادا کوي. زه د هر یو د جلا جلا نظریاتو له څیړلو وروسته غواړم چې د ایران د اسلامي انقلاب د نظریاتو په شمول یو جامع کتاب ولیکم.»
* د شیعه او سنیانو تر منځ افراطي جریانونه هم په دې سیمه کې تر یوې اندازې پورې فعال دي، که څه هم د دوی حرکت د کومې بلې اسلامي فرقې لخوا تصویب شوی نه دی. تاسو په رسنیو کې لیدلي چې دوی په سیمه کې مذهبي شخړې پیلوي چې له امله یې د اسلامي امت تر منځ اختلافات څرګند او پراخ شوي دي. ځینې په دې باور دي چې دوی د خپل تعصب نظر سره ویش غواړي. د داعش په څېر ډلې چې د قرآن په عجیب تفسیر سره د هېوادونو ښځې او ماشومان وژني. یا هغه حرکتونه چې په مستقیمه توګه د نورو مذهبونو سپیڅلو شیانو ته سپکاوی کوي په ورته ډول شمیرل کیږي. موږ هم داسې دښمنان لرو چې له دې وېش څخه په خپلو رسنیو او سیاست کې ګټه پورته کوي. ستاسو په اند اسلامي ټولنه له دغه ډول چلندونو سره مخ ده؟
ګیباډولین: “دا مسلې شتون لري او روانې دي. خو موږ ټول باید د اسلامي وحدت او اسلامي وحدت لپاره هلې ځلې وکړو. د مذهبونو د یووالي مسئله باید د اسلامي ټولنې لومړیتوب وي. زما د خپل فعالیت یو هدف دا دی چې د اسلامي وحدت د پراخولو هڅه وکړم. د اسلامي نړۍ په اوسنیو حالاتو کې باید دا مسله په جدي او نازک ډول تعقیب شي. له بده مرغه لکه څنګه چې مو وویل، ځینې کړۍ شته چې په مختلفو دینونو کې یې چلند د مسلمانانو وحدت ته سخت زیان رسولی او دښمنان یې د دې لامل شوي چې په خپلو کړنو سره نړۍ ته د اسلام عجیب انځور وړاندې کړي. دا پروسه باید سمه شي.”
Mar 20 2024
ګیبادولین: روسی مستبصر
د استبصار د اطلاع رسونې د سایټ د راپور له مخې، د روسیې د ولسمشر جبادولین مستبصر وویل: د ایران اسلامی حکومت په نړۍ کښې د اسلامی امت ملاتړی دی. هغه د ایت الله خامنه ای لیک لوستی دی او د ګورباچوف په نوم د امام خمینی خط روسی ځوانانو ته د یادښت په توګه ګڼی او باور لری چې روسیه به په نږدې راتلونکې کې د امام خمینی وینا حقیقت ته ورسوی.
اسماعیل ګبادولین یو ځوان روسی لیکوال او ژباړونکی دی او د کازان فدرالي پوهنتون څخه د تاریخ په برخه کې د پی ایچ ډی کورس فارغ شوی. هغه په اصل کې د تاتارستان جمهوریت د کازان ښار څخه دی، چې د روسیې د فدراسیون یوه برخه ده. دا ښار له مسکو څخه شاوخوا ۱۰۰۰ کیلومتره لیرې دی او د قزاقستان په شمال او د مسکو په ختیځ کې د ولګا په سیمه کې موقعیت لري. ده تر دې وړاندې هم څو کتابونه له فارسي څخه روسي ته ژباړلي دي او د ايراني او مسلمانو مفکرينو ډېر کتابونه يې هم په روسي، انګريزي، عربي، ترکي او نورو ژبو ژباړلي دي.
“شهید مطهري او د ایران د اسلامي انقلاب د ایډیالوژۍ په جوړولو کې د هغه رول” د هغه د دوکتورا د مقالې موضوع وه چې څه موده وړاندې یې دفاع کړې وه او اوس یې د اسلامي کلتور د بنسټ له خوا د کتاب په بڼه خپره شوې ده. مطالعې او د لومړي ځل لپاره د 2015 د مسکو د کتاب په نندارتون کې. پرانستل شو. د خبرو په پیل کې په خوږه ژبه وايي: ستا په فارسي ژبه کې زما د وروستي نوم معنی عبد الله یا عبدالله ده او دلته زه اباالدین هم وایم. “زما د نيکه نوم عبدالله و.”
موږ د تورې په زور مسلمانان نه یو. موږ په مینه او دوستۍ اسلام قبول کړ
هغه په 1986 کې زیږیدلی و. د خپل شخصي ژوند او د ځان لپاره د نوې لارې د ټاکلو په اړه، هغه وايي: “زه له پیله مسلمان یم. ځکه چې د تاتارستان سیمه له پیله مسلمانه ده. د تاتاريانو پلرونه د هجري په دويمه او دريمه پېړۍ کې مسلمانان شول. دوی د عربو او ایراني سوداګرو د راتګ او راتګ له امله مسلمانان شول چې له خوارزم سیمې څخه دې سیمې ته راغلي وو. دوی په دې سیمه کې د جګړې یا زور او یا د اسلامي پوځ په شتون کې اسلام نه دی منلی، بلکې د مسلمانو سوداګرو د مینې او دوستۍ او سوله ییز تبلیغ له امله یې د اسلام دین ومانه.
زه ورته وایم چې په ایران کې د تاریخ په ډګر کې څو کټګورۍ شته لکه معاصر تاریخ او د اسلام تاریخ او داسې نور، آیا تا دلته د اسلام هماغه تاریخ مطالعه کړی؟ هغه خپه کوي او د خپګان په څرګندولو سره چې په مخ یې څرګند دی، وايي: «له بده مرغه زموږ د پوهنتون د تاریخ په پوهنځي کې د اسلام تاریخ نه دی تدریس شوی. د اسلامي هېوادونو تاریخ په لنډه توګه د «ختیځ تاریخ» یا «د ختیځو هېوادونو تاریخ» تر عنوان لاندې تدریس کېده او په دې برخه کې ایران او اسلامي نړۍ لږ اندېښمنه وه. هرڅه چې زه لرم زما د وړیا او شخصي مطالعې څخه دي.
*اسماعیل! څه شی له ایران سره علاقه پیدا کړه او د ایرانی مسلمان مفکرینو په اړه مو تحقیق پیل کړ؟
ګېبادولین: “کله چې زه د لومړي کال زده کوونکی وم، زما د مقالې موضوع وه “د طلایی پوځی امپراتورۍ تاریخ” او “د تاتار دولت تاریخ” او له هغه وروسته، ځکه چې ما په دوو ژبو، ترکیه کې، چې ما ماسټري کړې وه. زموږ په مورنۍ ژبه او عربي ژبه چې ما په اسلامي مدرسه کې زده کړل، د ایران او فارسي ژبې سره هم مینه پیدا شوه. په هغه وخت کې زه داسې څوک نه پېژنم چې له ما سره په فارسي خبرې وکړي. دا ژبه نه ترکي ريښې لري او نه هم عربي ته ورته ده او په ورته وخت کې ډېره غني او مهمه ژبه ده. دا په اسلامي نړۍ کې د تمدن ژبه ګڼل کیږي. د فارسي ژبې د تدریس کتابونه، د فارسي ژبې کلتور او داسې نور کتابونه مې وموندل او پخپله یې لوستل پیل کړل. په شپږو میاشتو کې مې تر ډیره حده فارسي زده کړه، خو بیا هم دومره روان نه وم. څه موده وروسته مې زموږ په کتابتون کې یو کتاب ولید چې د شهید مطهري اړوند و چې عنوان یې «د اسلامي انقلاب پیروان» وو. ما دا کتاب خورا مهم وباله. د دې کتاب موضوع ماته ډېره په زړه پورې وه او له دې امله چې په روسیه کې موږ د هغه په اړه یو کتاب او یوه مقاله هم نه درلوده، ما پریکړه وکړه چې هغه لږ تر لږه د هغه د معرفي کولو لپاره د روسیې ساینسي حلقو ته معرفي کړم.
*په پای کې له فارسي ژبو سره کله اړیکه نیولې؟
ګیبادولین: «زه په کازان کې د ایران د جنرال قونسلګرۍ ژباړونکی وم. په کازان کې مې له هغو ایراني محصلینو سره ښې اړیکې درلودې چې د دغه ښار د اسلامي ټولنې غړي دي. ما هیڅکله فکر نه کاوه چې زه به د ایران په قونسلګرۍ کې دنده ترلاسه کړم، ځکه چې زما فارسي ژبه ډیره ښه نه وه. په ځانګړې توګه د خبرو اترو لپاره. خو څه موده وروسته ښاغلي باغبان کندهاري چې په هغه وخت کې جنرال قونسل و، په شخصي توګه ما ته بلنه ورکړه چې له دوی سره کار وکړم. لومړی، زه د دوی لخوا د قرارداد پر اساس استخدام شوی وم، او بیا زه د دوی سره بشپړ وخت ملګری شوم.
زه ډېره لېوالتيا لرم چې د امام خميني اثار په روسي ژبه وژباړم
د ایراني مفکرینو په منځ کې، د شهید مطهري سربیره، اسماعیل، د نورو خلکو اثار هم لوستلي دي او وايي: “ما ډیر کتابونه لوستل او هر څه مې ولوستل چې زما په لاس کې وي.” له مبالغې پرته وايم چې ما په فارسي ژبه کې د بېلابېلو ايراني مفکرينو سلګونه کتابونه ولوستل. ما د امام خمیني (رح)، ایت الله خامنه ای او نورو کتابونه لوستل. ما د ایراني دانشورانو ۲۲ عنوانه کتابونه چې پخوا په فارسي، انګلیسي، ترکي او حتی اردو ژبو له ۵ تر شپږو کلونو پورې په روسي ژبه ژباړل شوي وو او کابو ۱۰ عنوانه علمي اثار او د دوکتورا مقالې په مختلفو برخو کې ژباړلي دي. په روسي ژبه هم ژباړل شوی، ما روسی ژباړلی. خو له بده مرغه چې ما د امام کوم کتاب هم نه دی ژباړلی او زه یې په زړه پورې کوم. ما د هغه کتاب “ولایت فقه او اسلامي حکومت” ولوست. ما د امام خطونه هم ولوستل، په ځانګړې توګه هغه چې د صوفیانه محتوا سره. د دغو ليکنو ځينې يې د يوې دورې په ترڅ کې ژباړلي او د منبر په درې مياشتنۍ مجله کې چې د روسيې په اسلامي پوهنتون کې خپرېږي او هغه مهال زه د دغې مجلې د خپرونو د څانګې مسوول وم.
* ایا ګورباچوف ته د امام خمیني خط مو لوستلی دی؟ ستاسو نظر په دې اړه څه دی چې امام په دې لیک کې لیکلی او ګورباچوف یې اسلامولوژی ته بللی؟ ايا تا د ګورباچوف هغه امام ته چې د شيوردنادزي له خوا ايران ته راوړل شوى و او د امام ځواب يې اوريدلى و چې هغوى وويل: ما غوښتل چې د دوى لپاره يوه نوې نړۍ پرانيزم، خو هغوى پرې پوه نه شول؟ ایا تاسو د دې غونډې په تفصیل پوهیږئ؟
ګیباډولین: “هو، ما دا لوستل او زه یې کیسه پوهیږم. د دې ليک د اثر يوه کيسه مې ياده شوه. سید جعفر لطف الدین اوس مهال د کازان د جوماتونو له امامانو څخه دی او پلار یې هم د جومات امام و. پلار يې په اصل کې د پخواني شوروي د واکمنۍ پر مهال پوځي افسر و او ډېر مذهبي کس نه و. په هغه وخت کې هغه په ختیځې اروپا کې په پوځي خدمت بوخت و. په هماغه کال کې چې امام ګورباچوف ته دا ليک ليکلی و، دغه ليک يې په يوه جرمني ورځپاڼه کې ولوست او ډېر متاثر شو. د دې لیک له لوستلو وروسته یې له پوځ او پوځي خدمت څخه د وتلو پریکړه وکړه او په مدرسو او اسلامي علومو بدل شو. په همدې لاره روان وو او نن د یوه جومات امام دی. دا یوه بیلګه ده چې د دې ښودنه کوي چې د امام دغه لیک د روسیې پر مسلمانانو څومره اغیز کړی دی. هغه یو غیر مذهبی کس بدل کړ چې نن د مسلمانانو د جومات امام دی. حتی خپل زوی یې د جومات امام شو. دا لیک ښايي د هغه وخت د روسیې د سیاسي اشرافو د یوې برخې ساتونکي یا حتی د بې پروایۍ سره لیدلي وي، مګر دا په خلکو ښه اغیزه درلوده. البته د دغو چارواکو غفلت د شوروي د حکومت د نسکوریدو او یو بل رژیم د واک ته رسیدو سبب شو.»
د ایران اسلامي حکومت په نړۍ کې د اسلامي امت ملاتړی دی
* په هغه لیک کې امام د کمونیستي دورې له پای ته رسیدو وروسته لویدیځ ته د روسیې د ټولنې د انتقال په اړه خبرداری ورکړی و او ورته یې د اسلام، ملا صدرا، شیخ اشراق او داسې نورو د زده کړې سپارښتنه کړې وه او حتی ویلي یې وو چې موږ تاسو ته تیار یو. داسې کسان راولېږئ چې دلته راشي او تعلیم وکړي او ریښتیني اسلام تاسو ته معرفي کړي. دا مشوره په داسې حال کې مطرح کېږي چې امام پخپله د اسلام پر بنسټ حکومت جوړ کړ. تاسو وویل چې تاسو د امام کتاب لوستلی او د ایران د حکومت سیاسي ماډل او د ولایت فقهې نظام په اړه مطالعه کړې.
ګیباډولین: دا هغه څه دي چې زه یې د اوږدې مودې لپاره کار کوم. ما حتی دا مسله په هغه کتاب کې هم مطرح کړې چې ما د شهید مطهري په اړه لیکلی و. زه فکر کوم چې دا سیسټم د نړۍ له ډیرو سیاسي سیسټمونو څخه غوره دی، مګر زه د هغې د تعقیب ریکارډ، مثبت یا منفي په اړه ډیره تبصره نشم کولی. په هر صورت په ایران کې د حکومتولۍ دغه نمونه له څه د پاسه ۳۶ کلونو راهیسې رامنځ ته شوې ده او له دې سره سره چې لیدل کیږي کمزورتیاوې یې په شدت سره مخ په وړاندې روانې دي او ثابته یې کړه چې د کلمې په رښتیني معنی یو اسلامي حکومت کیدلای شي. مخکې په نظري لحاظ يې د اسلام دين او د اسلامي امت د ګټو ملاتړ وکړ او د عمل او تطبيق په برخه کې يې له دغو نظري اصولو سره هر څومره چې کولى شو ځان يې تطابق کړى دى او زما په اند دا بهير ورځ تر بلې ښه کېږي. ورځ د ایران اسلامي حکومت په نړۍ کې د اسلامي امت ساتونکی دی.
امام خمیني (رح) له یوه مفکر څخه په لوړه درجه کې و
“د امام خمیني (رح) په اړه زما شخصي نظر دا دی چې هغه د یو مفکر په پرتله خورا لوړ و. هغه یو آسمانی شخصیت او یو د خدای اولیاوو څخه و. او زه کولی شم هغه یوازې یوه معجزه ووایم. امام خمیني (رح) د لمر په شان دی چې په مستقیمه توګه ورته نه کتل کیږي او دا کار له حیرانتیا پرته بل څه نه لري. لمر یوازې د هغه سیسټم په معاینه کولو سره پیژندل کیدی شي چې شاوخوا یې گردش کوي. د امام خمیني د شخصیت په ریښه پوهیدل زما لپاره ډیر ګران کار دی. زما په اند د امام خمیني د شخصیت تر ټولو مهم اړخ د هغه عرفاني اړخ و چې هغه یې د یوه مفکر له درجې څخه ډیر لوړ وباله. څوک چې غواړي د امام حق وپېژني، د دې حقیقت د پېژندلو لپاره له عرفاني ګامونو پرته بله لاره نشته.
“اوس فکر کوم چې زما سترګې هغه لمر ته نه شي کتلای، او کله چې د امام کلمه لولم، داسې احساس کوم چې زه په لامحدود سمندر کې ډوب یم او خپل عقلي توجه له لاسه ورکوم او حیران یم. د امام د فکر د ځینو اړخونو لکه د هغه د سیاسی فکر د درک کولو لپاره پکار ده چې د هغه د شاګردانو لکه شهید مطهری او شهید بهشتی او د هغه د نورو شاګردانو ټول نظرونه وڅیړل شی چې په اسلامی انقلاب کښې یې مهم رول ولوباوه. . زما په اند د امام د شاګردانو د نظام پېژندنه چې د هغه د وجود د لمر په شاوخوا کې راغونډ شوي دي، موږ ته د امام په افکارو کې روښانه بصیرت راکوي او زه په همدې لاره روان یم.»
* اسماعیل، موږ تقریبا د ورته عمر یو. زموږ نسل او ستاسو نسل له ایت الله خامنه ای سره تر هغه ډېر آشنا دي چې امام خمیني (رح) یې پېژني او هغه یې پېژني او په خپل عصر کې یې د هغه له قوله پیروي کړې ده. ما حتی د ملګرو څخه اوریدلي چې تاسو د دوی په اړه ډیر څه لیدلي دي. ایا تاسو د دوی بحثونه تعقیب کوئ؟ تاسو د ایران او نړۍ په اړه د هغه د څرګندونو په اړه څه فکر کوئ؟
د ایت الله خامنه ای لیک موږ ته ګورباچوف ته د امام د خط یادونه وکړه
د هغه د سترګو شاګردان د هغه د روښانه او شنو بړستنو په مینځ کې لوی شوي او د سترګو په مینځ کې رڼا لیدل کیږي، هغه خپل سر پورته کوي، د شونډو په کونج کې موسکا راځي او وايي: زه باید د آیت الله په اړه ووایم. خامنه اي چې کله زه په ایران کې وم، درې ځله د هغه په حضور کې حاضر شوم. البته، ما د هغه سره په شخصي او مستقیم ډول د خبرو کولو فرصت نه درلود. یو ځل د امام خمیني د شهادت د کلیزې په مراسمو کې ګډون درلود. ما هغه یو ځل د اسلامي بیدارۍ په کنفرانس کې او یو ځل په بله غونډه کې ولید. زه د هغه له ډیرو نظریاتو سره اشنا یم. یو له هغو څخه د لویدیځ ځوانانو ته د دوی پیغام یا لیک و. دا پیغام مې څه موده وړاندې پخپله ژباړلی و. په سطحه، دا پیغام د اسلام پیغمبر ته د سپکاوي په اړه غبرګون و چې په شارلي ابدو مجله کې ورکړل شوی و، مګر دا د دې څخه ډیر و، دا یوازې په دې پیښه پورې محدود نه و. هغه په بله وینا د رسنیو پر بنسټپاله فکر او د فضا په رامنځته کولو نیوکه وکړه. د هغه لیک د ګورباچوف ته د امام له لیک سره ډیر ورته و. هغه د مطالعې بلنه ورکړه او له ځوانانو یې وغوښتل چې د غربي رسنیو له خوا له رامنځته شوي فضا څخه بهر د اسلام په اړه مطالعه وکړي. هغه وویل، ځوانان باید له تعصبونو او ذهنیتونو څخه ووځي او د حقیقت په اړه مطالعه وکړي.
* اسماعیل، په اوسني عصر کې ډیری ځوانان په دوه اړخیزو اړیکو، ځانګړو ځایونو او ورځني فعالیتونو کې ښکیل دي. ما پدې څو ورځو کې د دې ماډل ډیری ورته والیونه ولیدل کله چې زه د ښار شاوخوا ګرځم. ستاسو په اند دا لیک به څومره اغیزمن وي؟ څومره ځوانان دې مسلو ته ځي؟ دا لیک تر یوې اندازې پورې بایکاټ شوی او ځینې خلک په دې خفه دي چې ځوانان دې مسلې ته ځي او داسې احساس کوي چې د دوی د پلانونو بنسټ به ړنګ شي او له همدې امله نه غواړي چې ځوانان دې غوښتنې او ایډیالوژیک شي. د دوی په وینا، ځوانانو ته د آیت الله خامنه ای لیک به د هغو موخو لپاره چې دوی یې تعقیبوي، ستونزمن وي. د ولسونو بیدارۍ د غربي هیوادونو د رسنیو، تبلیغاتي، اقتصادي، سیاسي او امنیتي اهدافو او هغو کسانو چې غواړي تسلط ولري په نښه کړي دي. زه فکر کوم چې د ولسونو ویده ساتل د دوی تلپاتې تګلاره ده او د ایران د امام او اوسني مشر لاره دا ده چې د ولسونو په ځانګړې توګه د ځوانانو په منځ کې د دې خوب او سستۍ له منځه یوسي.
روسیه به په نږدې راتلونکي کې د امام د خبرو حقیقت ته ورسیږي
ګیبادولین: اجازه راکړئ خپل نظر میخایل ګورباچوف ته د امام د ورته لیک په حواله څرګند کړم. له هغه وخته نږدې ۲۸ کاله تېر شوي دي. موږ وليدل چې د شوروي حکومت او روسي مشرانو هغو مسايلو ته پام نه دی کړی چې د امام خميني (رح) له خوا ورته اشاره شوې وه. ځکه چې د دې پیغام منلو او د دوی ترمنځ د دې خبرې درک کولو لپاره هیڅ فکري، فکري او رواني چمتوالی نه و، په دې وخت کې موږ په محدوده توګه یوې پایلې ته ورسیدو. په هغه وخت کې په روسیه کې فضا داسې وه چې « الحاد» د یوې رسمي ایډیالوژۍ په توګه اعلان شو او له همدې امله دوی د امام په خبرو پوه نشول. تېر ٢٧-٢٨ کاله او تېر کلونه زموږ لپاره عجيبه کلونه وو. زما په اند دا د عجیب او ګمراهۍ کلونه وو. موږ په دې لاره روان یوو او زموږ ټولنه د یو څه مودې لپاره ختیځ او چین ته لاړه او د یو څه مودې لپاره لویدیځ ته لاړه. نن سبا زموږ د ټولنې لویه برخه له پخوانۍ لارې شاته شوې او د نوې لارې په لټه کې ده. هر یو یې یوې خوا ته متوجه دی. خو زه باور لرم چې نوي خوځښتونه رامنځته شوي چې وزن او منزل یې د حق او اسلام په لور دی. په دې ليکنه کې ذکر شوې د ازاد فکر فضا به په دې برخه کې ډېره اغېزمنه تمامه شي. زه فکر کوم چې روسیه به شاید له پنځو څخه تر لسو کلونو وروسته د امام د خبرو حقیقت ته ورسیږي، نه تر 15 کلونو پورې. انشاالله چې دا اقدام به زموږ په هېواد کې هم ګټور تمام شي.»
*که مو پر شهید مطهري کار کړی وي، نو باید علي شریعتي هم وپیژني. آیت الله خامنه ای د هغه او د شهید مطهري په اړه داسې تفسیر کړی دی چې که دوی د شهید مطهري له فکر سره د شریعت ادبیات سره یو ځای کړي، نو دا هغه څه دي چې زموږ د ټولنې اوسنی نسل ورته اړتیا لري. ایا دلته د ځوانانو په اړه هم همداسې ده؟ تاسو د شهید مطهري په فکر کار کړی. څومره چې هغه پر لیبرالیزم رڼا اچوي، هماغومره په مارکسیستانو هم نیوکې کوي. هغه په مادي يا مادي نظامونو نيوکه کوي او پر ضد يې يو ديني او الهي نظام بولي. تاسو دوی څومره ښه پیژنئ؟ تاسو د دوی د افکارو په اړه څه پوهیږئ؟ زه غواړم ستاسو نظر د دوی د نظرونو په اړه پوه شم.
ګیبادولین: مطهري د اسلامي مفکر یوه بیلګه وه چې په دیني دود ښه پوهیږي او د خپل وخت یو سړی و. هغه معاصر وخت ښه پېژانده او په ټولنه کې له راپورته شويو پوښتنو څخه خبر و او ښه ځوابونه يې ورکول. اوس وخت یو څه بدل شوی او موږ په یو بل حالت کې یو چې موږ باید د نورو ځوابونو په لټه کې یو. د هغه د ځوابونو یوه برخه او میراث د تل لپاره تل پاتې دي او د بلې برخې لپاره موږ باید د دوی په اړه فکر وکړو او نورو ځوابونو ته راشو. موږ باید د ورته بنسټونو پر بنسټ د هغه خبرې بیان کړو. موږ ته پکار ده چې د مطهري شهيدان چې د ده په شان شخصيتونه او ځانګړتياوې ولري وروزي او دې لارې ته دوام ورکړو. دا یوه پروسه ده چې باید د ایراني ساینسي چارواکو له لارې تعقیب شي.”
موږ باید د اسلامي نړۍ لپاره ځوان مسلمانان وروزو
“د دې لپاره چې دا پروسه مطلوبې پایلې او پای ته ورسیږي، موږ باید نه یوازې د شهید مطهري او د هغه په څیر نورو او د اسلام د نورو سترو پوهانو له فکري سرمایې څخه ګټه واخلو، بلکه موږ باید په خپل ژوند کې د دین حقیقت تجربه کړو. دا یوازې د اسلام د اصلي مشرانو لکه امام خمیني (رح) او ایت الله خامنه ای په لاره اچولو سره ترلاسه کیدی شي. دوی هغه خلک دي چې د دین حقیقت په خپل ژوند کې تجربه کوي او پلي کوي او نورو ته یې زده کوي. د اسلام دین یو مرکز یا مرکز لري چې موږ باید هڅه وکړو چې دې مرکز ته نږدې شو. هغه څوک چې د اسلام د دين حقانيت او پوهه يوازې په فکر، فکر او تجريد موضوعاتو لاس پورې کوي، هيڅ نتيجه نه ورکوي. زما په اند دین باید په ژوند کې موجود او ژوندی وي. د شهید مطهري په وینا دا باید داسې لمر وي چې هیڅکله غرق نشي. دا لمر باید د انسان له دننه څخه روښانه شي.
* د شهید مطهري سره د خپلې پېژندګلوۍ په اړه نور معلومات راکړئ.
ګېبادولین: لکه څنګه چې مې وویل، له فارسي ژبې سره زما علاقه هغه وخت پیل شوه چې د شهید مطهري له کتاب سره اشنا شوم. کله چې زه سوفومور وم، زه د څیړنې موضوع په لټه کې وم. یوه ورځ د پوهنتون په کتابتون کې د اسلامي انقلاب په اړه د شهید استاد مطهري یو کتاب ولید چې په هغه کې د هغه د ویناوو ټولګه هم شامله وه چې د هغه له شهادت وروسته راټول شوي وو. که څه هم په هغه وخت کې مې په فارسي ژبه پوره تسلط نه درلود او له استاد پرته مې فارسي زده کوله، خو د فارسي ژبې د زده کړې ترڅنګ مې دا کتاب ورو ورو ولوست او دا د شهید مطهري له افکارو سره د اشنا کېدو پیلامه وه. وروسته مې د انټرنېټ له لارې د شهید مطهري پاتې اثار او یادښتونه، په تېره بیا هغه مواد چې د ایران د اسلامي انقلاب په اړه زما د مقالو اړوند وو، وموندل او مطالعه مې کړل. او ما د دې مسلې په اړه نږدې دوه یا درې کاله تحقیق وکړ. په ۲۰۱۰ کال کې په روسیه کې د المصطفی ټولنې د استازي په ملاتړ د مطالعې فرصت لپاره قم ته لاړم او په دې موده کې مې د دې موضوع په اړه د کتابتون او کتابتون سرچینې راټولې کړې.
* کله مو په مسکو کې د اسلامي ثقافت د مطالعاتو له بنسټ سره کار پیل کړ؟
ګیبادولین: “د اسلامي مطالعاتو له بنسټ سره زما همکاري په 2013 یا 2014 کې پیل شوې او تر اوسه پورې د روسان شهید مطهري د کیسې درې سرلیکونه شتون لري (�ассказы о праделиках)، په دودونو کې د ځوانانو د تعلیمي مسلو څیړنه исламских преданий) او د امام حسین علیه السلام غورځنګ او د کربلا پاڅون (Движение Имама Хусайна и восстание Кербелы) د ژباړې په بڼه او د تصنيف په بڼه د “شهيد مطهري او د اسلامي انقلاب رول” نومېږي. مرتضی مطهري и Исламская революция в Иране) زما له خوا د بنسټ لخوا چاپ شوي دي.
* دا نوی کتاب چې پدې وروستیو کې خپور شوی کوم موضوعات لري؟ ایا تاسو اراده لرئ چې دې فعالیت ته دوام ورکړئ؟
ګېبادولین: زما کتاب دوه برخې لري: یوه برخه یې د شهید مطهري سیاسي او فکري ژوندلیک دی چې کابو ۲۰۰ مخونه لري او دویمه برخه یې د شهید مطهري د سیاسي افکارو تحلیل دی چې د انسان د ټولنیز تکامل پر نظریې ټینګار کوي. او د هغه ځینې فکرونه چې د سیاسي تصوف او افسانې سره تړاو لري، هغه حسیني دی. شهید مطهري د ایران د اسلامي انقلاب له لومړنیو فکري معمارانو او بنسټ ایښودونکو څخه و، چې په دې وتوانید چې د اسلامي انقلاب بنسټونه په نظري ډول وضع کړي او حتی د انقلاب زیانونه او ګواښونه یې هم تحلیل کړي.
“له بده مرغه، ځینو کاري مشکلاتو دا مطالعات د یو څه مودې لپاره بند کړل، مګر زه واقعیا غواړم چې دې څیړنې ته دوام ورکړم او حتی د اسلامي انقلاب د نورو تیوریانو فکرونه وڅیړم چې د ایران د انقلابي غورځنګ په بریالیتوب کې یې مهم رول لوبولی دی. خلک لکه شهید بهشتي، شهید بهشتي او شهید مفتاح به ادا کوي. زه د هر یو د جلا جلا نظریاتو له څیړلو وروسته غواړم چې د ایران د اسلامي انقلاب د نظریاتو په شمول یو جامع کتاب ولیکم.»
* د شیعه او سنیانو تر منځ افراطي جریانونه هم په دې سیمه کې تر یوې اندازې پورې فعال دي، که څه هم د دوی حرکت د کومې بلې اسلامي فرقې لخوا تصویب شوی نه دی. تاسو په رسنیو کې لیدلي چې دوی په سیمه کې مذهبي شخړې پیلوي چې له امله یې د اسلامي امت تر منځ اختلافات څرګند او پراخ شوي دي. ځینې په دې باور دي چې دوی د خپل تعصب نظر سره ویش غواړي. د داعش په څېر ډلې چې د قرآن په عجیب تفسیر سره د هېوادونو ښځې او ماشومان وژني. یا هغه حرکتونه چې په مستقیمه توګه د نورو مذهبونو سپیڅلو شیانو ته سپکاوی کوي په ورته ډول شمیرل کیږي. موږ هم داسې دښمنان لرو چې له دې وېش څخه په خپلو رسنیو او سیاست کې ګټه پورته کوي. ستاسو په اند اسلامي ټولنه له دغه ډول چلندونو سره مخ ده؟
ګیباډولین: “دا مسلې شتون لري او روانې دي. خو موږ ټول باید د اسلامي وحدت او اسلامي وحدت لپاره هلې ځلې وکړو. د مذهبونو د یووالي مسئله باید د اسلامي ټولنې لومړیتوب وي. زما د خپل فعالیت یو هدف دا دی چې د اسلامي وحدت د پراخولو هڅه وکړم. د اسلامي نړۍ په اوسنیو حالاتو کې باید دا مسله په جدي او نازک ډول تعقیب شي. له بده مرغه لکه څنګه چې مو وویل، ځینې کړۍ شته چې په مختلفو دینونو کې یې چلند د مسلمانانو وحدت ته سخت زیان رسولی او دښمنان یې د دې لامل شوي چې په خپلو کړنو سره نړۍ ته د اسلام عجیب انځور وړاندې کړي. دا پروسه باید سمه شي.”
By ps • د مستبصرینو ژوندلیک 0 • Tags: اسلام, د مستبصرینو مقالې, د هدایت کیسي, روس, شيعه, شیعه او سنی, محمد رحیم درانی, محمدرحيم دراني, مرکز مستبصرین, مستبصرین