یو اقتصادي دوکتورا چې د شیعه کیدو په اړه خبرې کوي

د استبصار د اطلاعاتو د خبر له مخې، د مذهب د بدلولو په موضوع باندې د آزاد فکري پروګرامونو او انتقادي خبرو اترو د لړۍ لومړۍ غونډه د اسلامي انقلاب د شهيدانو په کلتوري کمپلکس کښې د دوو اروپايانو په شتون سره چې په شيعه ؤ بدله شوې وه، ترسره شوه.

د آزاد فکر د پروګرامونو د لړۍ لومړۍ غونډه د دین د بدلون او… عیسویت ته د ځوانانو د تمایل د څیړلو په موضوع باندې د انتقادي خبرو اترو د لړۍ لومړۍ غونډه د حجت الاسلام محمد رضا زهیري لخوا چې د دیني مسایلو د کارپوه او د اړیکو په برخه کې د دوکتورا درلودونکې ده جوړه شوه. د اسلامي انقلاب د شهیدانو په کلتوري کمپلیکس (سرچشمه) کې د اسلام او مسیحیت ترمنځ.

په دې غونډه کې چې د غونډې ګډونوالو ته د ښه راغلاست په ویلو سره جوړه شوې وه، له فرانسې څخه د اقتصاد په برخه کې ډاکټر یاسین علي او له ایټالیا څخه د سیاسي علومو کارپوه ښاغلي حسین مورلي د ځانګړو مېلمنو په توګه حضور درلود. د دې غونډې په لومړۍ برخه کې له عیسویت څخه د هغوی د اړولو د لاملونو او په دې دین کې د هغو نیمګړتیاوو په اړه بحث وشو.

تاسو کولی شئ لاندې په دې بحث کې پورته شوي ټکي او بیانونه ولولئ.

محمد رضا زیار: تا خپل دین څنګه بدل کړ؟ او څنګه اسلام ته راغی او څنګه یې غوره کړ؟

ياسين علي: انسان څنګه کولای شي په خپل چاپېريال کې چې وي، ګټې له لاسه ورکړي او ګټې تر لاسه کړي، بايد د بدلون اهميت ته پام وشي. ایا دا بدلون مهم دی که نه؟ د دې لپاره باید وویل شي چې ایا د دین بدلون د نورو بدلونونو په څیر دی؟ د دین بدلول د خوړو د طرز بدلول، د موټر چلولو بدلول، ښار یا هیواد بدلول ندي. زما په اند د “دین” کلمه د “دین” څخه راځي. مطلب دا چې موږ د خدای په وړاندې دين لرو چې موږ او دنيا او آخرت مو پيدا کړي دي. نو دین موږ ته په یو ځانګړي حالت کې ځای په ځای کوي چې د انسان په ټولو فعالیتونو اغیزه کوي. له دې نظره، دین خورا مهم دی. دین په حقیقت کې د ژوند لاره ده. که موږ د یو شخص په ژوند کې د دین اهمیت ومنو، پرته له دې چې هغه د کوم مذهب وي، موږ هم د دین د بدلون په اهمیت پوهیږو.

حسین مورللي: ولې مې اسلام قبول کړ د اسلام حرکت او تحرک دی. اسلام یو بشپړ دین دی چې سیکولریزم ته پکې ځای نشته. ما په خپل کورني او ټولنیز ژوند کې ولیدل چې کاتولیک مذهب په بهر کې ډیر نفوذ نه لري او په هغه کې هیڅ حرکت شتون نلري. زه په ایران او اسلامي هیوادونو کې یوه ګډه تېروتنه وینم، فکر کوم چې اروپايي هېوادونه مسیحي ټولنه لري. پداسې حال کې چې د دوی مذهب کم شوی او ډیری یې سیکولر ټولنه لري. نو ځکه دين په ژوند او ټولنه کې هيڅ اثر او حرکت نه لري. زه هم غواړم یوه خبره ووایم، فرانسوی رینی ګوینن چې اسلام یې قبول کړ، زما او د ډېرو نورو اروپایی وروڼو په اسلام راوړلو کې اغېزمن و، ځکه چې هغه پخپله اروپایی و، نو د غرب د زوال د تفسیر او څرګندولو توان یې درلود. تمدن ښه، او دا موږ ته د منلو وړ و.

 

زائری: یو ځل چې زه په لبنان کې وم، هغوی وویل چې د لبنان یو مشهور سندرغاړی شیعه شوی دی، ما ورته پام شو او پوښتنه مې وکړه چې ولې؟ دوی وویل چې هغه غوښتل چې په اسانۍ سره طلاق ورکړي او له بل چا سره واده وکړي، هغه اسلام قبول کړ او شیعه شو. له همدې امله ډیری وختونه موږ ګورو چې د مذهب دا بدلون د علمي او تحقیقي لاملونو له امله نه و او د دې په څیر مختلف عوامل د مذهب د بدلون لامل شوي. اوس غواړم له ښاغلي ياسين علي څخه وپوښتم چې يو فرانسوي ځوان په اسلام کې څه وليدل چې هغه يې قبول کړ؟ که څه هم دا هغه ته د کورنۍ له دننه څخه بهر په چاپیریال او ټولنه کې ډیری ستونزې رامینځته کوي.

ياسين علي: ما يوه کاتوليک عيسوي کورنۍ درلوده چې ډېره مذهبي نه وه. ما د نشتوالي احساس وکړ چې ما بهر هیڅ ځواب نه درلود. ته پوهېږې چې کله ستا دين درېږي او پوښتنه در ته راځي، ستا کردار، نظر، مقصد او هر څه بدلېږي. ستاسو د دین د بدلولو وروسته، هرڅه د هغې اغیزه کوي. حتی د مثال په توګه، کله چې تاسو غواړئ کوڅې ته ننوځي، تاسو د کوڅې په یوه اړخ کې ګورئ چې د شرابو او شرابو پلورنځی دی، او تاسو چې مذهبي شوي یاست، تاسو باید د کوڅې بلې غاړې ته ولاړ شئ. لمر د دې لپاره چې له دوی سره اړیکه ونلري. ما د احساساتي نشتوالي او مینه احساس کړه. ما احساس وکړ چې زه څارونکی نه لرم، مګر زه یو نه لرم، زه مثال نلرم او په یوه کلمه کې، زه امام نلرم. البته د دې نیمګړتیا په نوم زه له مسلمان کیدو وروسته پوه شوم. يعنې ما په طبيعي ډول د امام په مفهوم او نيمګړتيا باندې پوه شوم، خو د هغه نوم مې نه دی معلوم.
کله چې تاسو تږی یاست، تاسو پام کوئ چې اوبه چیرته دي. خو کله چې تږی نه وی، اوبه درته مهم نه دی. زما لپاره هم همداسې وه، د اوبو په لټه کې تږی وم. په لومړي سر کې، زما مور دا لاره پیل کړه او د کرښې ماتونکي وه او مسلمانه شوه. او دې کار زما په ذهن کې د ځوانۍ په توګه بدلون راوپاراوه.

زائری: مور دې د اسلام په اړه څه وویل؟ ایا هغه د دې لارښوونو او لارښوونو په اړه خبرې وکړې او هڅه یې وکړه چې تاسو خپل دین بدلولو ته وهڅوي؟

ياسين علي: يواځينۍ خبره چې مور مې هغه وخت راته ويلي وه چې له هغه څه څخه چې اوس يې لرئ، بل څه شته. يعنې، هغه هڅه نه کوله چې ما وهڅوم چې خپل مذهب بدل کړم. دا یوازې ما فکر کولو ته اړ کړ. هغه ما د خپل ښه او مختلف چلند سره روښانه کړ.
موږ د هغه مذهب سره هیڅ تړاو نلرو چې ارام او سوله ایز وي. د دې دلیل لپاره، ما عیسویت د متحرک په توګه نه لیدلی. که زموږ ټول پیغمبران بایللي او په پرله پسې توګه حرکت او بدلون مومي. موږ د هغه خوځښت او تحرک په لټه کې وو چې دین به په ټولنه کې د امید او مینه رامینځته کولو لپاره رامینځته کړي. هغه دین چې جرئت لري. تاسو ګورئ چې حضرت ابراهیم په زړورتیا سره ټول بتان ماتوي او بیا په مینځ کې ټوکې کوي. د بتانو له ماتولو وروسته یې د لوی بت پر اوږه تڼۍ کیښوده. هغه بت پرستانو ته چې راځي، نه پوهېږم چې دا چا مات کړي، له دې ستر بت نه پوښتنه وکړئ چې په اوږه یې کلداره ده. دا زړورتیا او هوښیارتیا ده چې زړه راښکونکې ده.

محمد رضا زائری: ډاکټر کریسچن بونو چې د دې غونډې د لاندې ناستو میلمنو څخه دی، وویل چې هغه په ​​16 یا 17 کلنۍ کې لومړی هیپي شو، بیا بودا شو او د غرونو په یوه غار کې اوسېده. د فرانسې بیا یې یوه ورځ په ناڅاپه توګه د پاریس په یوه کتاب پلورنځي کې د رینې ګونون یو کتاب وپلورل چې د نورو په پرتله ارزانه و او په لوستلو سره یې سُني، سلفي، وهابي او بیا شیعه شو. دا پدې مانا ده چې هغه د دې مختلف مذهبونو څخه د تیریدو ټول پړاوونه او سختۍ تجربه کړې. اوس زه غواړم یوه ډیره شخصي پوښتنه وکړم، تاسو چې په فرانسه کې د یو عادي انسان په څیر اوسیږئ، تاسو ولې راغلي یاست او مسلمان شوي یاست چې تاسو هلته په پوهنتون کې دنده ونلرئ، حتی که تاسو ایران ته راشئ. د استوګنې ستونزه لرئ او تاسو لاهم کار نشئ کولی. تاسو دا لګښت او مشکل څه قبول کړی؟

ياسين علي: دا ډېره ساده ده، ته په هره معامله کې يو څه ورکوې او يو څه ترلاسه کوې. ما محاسبه وکړه او ولیدل چې زه څه ترلاسه کوم ډیر څه دي. زه داسې سولې ته ورسېدم چې پخوا مې نه درلود.

زائری: ښه، کله چې د عیسویت خبره کوو، دوی وايي چې دا رحمت او مینه ده، او د نورو مذهبونو په پرتله په دې کې سوله ډیره ده. حتی ما له یوه ځوان ایراني سره خبرې کولې چې مسیحي شوی، هغه وویل چې هغه په ​​​​عیسویت کې ډیر آرام موندلی دی.

ياسين علي: زه په دې موقف کې نه يم چې د ده په خبرو نيوکه وکړم او په اړه يې څه ووايم. خو که هغه نور هم سولې ته رسېدلی وي، نو د خدای ستاینه وکړه. خو په عیسویت کې مې دا سوله نه وه او کله چې اسلام ته داخل شوم سوله مې ترلاسه کړه.

زائری: ښاغلی مرادي، زه له تاسو څخه پوښتنه کوم چې تر ټولو مهمه انګیزه څه وه چې ته یې د اسلام د منلو لامل شو؟

حسین مورللي: په اسلام او شیعه فکر کې دوه ډېر مهم ټکي وو چې زما لپاره مهم وو. لومړی د شیعه ګانو په نظر د امام زمان علیه السلام شتون او شتون دی. هینري کاربن یوه لیکنه لري چې هغه شیعه له نورو اسلامي فرقو څخه توپیر کوي. هغه وايي چې که تاسو یهودیت ته وګورو نو دوی له خدای سره تر موسی پورې تړاو لري، د عیسویت لپاره دا اړیکه تر عیسی پورې او د سنیانو لپاره تر محمد پورې دوام لري. په داسې حال کې چې د شیعه ګانو په منځ کې دا اړیکه او ژوندی موجودیت چې په ژوند کې نفوذ لري، د وخت له امام سره ساتل شوی دی. دا ټکی د شیعه ترټولو روحاني اړخ دی. دا د ژوند او تحرک په معنی دی چې په شیعه فکر کې لیدل کیږي.

بل ټکی د امام حسین علیه السلام حرکت او د عاشورا پیښې دي. لومړۍ اړیکه مې له یوه شیعه سره د محرم په میاشت کې وه. په روم کې زما ځینو ملګرو ماته په یوه غونډه کې د ګډون بلنه ورکړه او ما ومنله. کله چې زه پارلمان ته ننوتم، ومې لیدل چې دوی هر څه په تور پوښلي او رڼا یې تیاره کړې وه. زه واقعیا نه پوهیدم چې پدې ناسته کې څه پیښ شوي ، مګر هغه احساس چې ما درلود لاهم د تشریح وړ دی. کله چې زه بهر راغلم، زه بدل شوی وم. له دې غونډې وروسته مې په اسلام مشرف شوم اته میاشتې وخت ونیو.

زائری: له هغې شپې وروسته څه وشول؟ کومې پوښتنې مو درلودې؟

حسین مورللي: زه ایټالوی یم او په خپل هیواد او نورو اروپايي هیوادونو کې مې ولیدل چې کاتولیک مذهب په ورځني ژوند کې ډیر نفوذ او حرکت نه لري او ژوندی نه دی. کله چې ما د اسلام په اړه اوریدلي او په لټه کې وم، نو دا زما لپاره په ځینو لارو کې ستونزمنه وه، ځکه چې هلته موږ ته تل درس ورکول کیږي چې اسلام ښه دی، مګر دا د عربو او آسیایانو دین دی. هغه ټکی چې زما سره یې د دې لارې په دوام کې ډیره مرسته وکړه هغه دا و چې زه په ژوره توګه پوهیدم چې د اسلام دین د عربو او آسیایانو دین نه دی، بلکې دا د طبیعت دین دی او دا دین زما ځواب دی.
له بلې خوا، د مذهب بدلول د یو عیسوي لپاره چې په عیسوي چاپیریال او کورنۍ کې ژوند کوي اسانه پدیده نه ده. د دې حرکت لپاره د بهرنی چاپیریال څخه هیڅ مرسته نشته. او زه په ډیری خلکو کې د تبادلې دا مشکل ګورم. مانا دا چې زموږ ډېر داسې وروڼه شته چې د اسلام اصول یې منلي خو تر اوسه یې وروستی ګام نه دی پورته کړی. ځکه چې د انسان دننه انا د دې انتخاب د بشپړیدو مخه نیسي. او په هغه چاپېریال او ټولنه کې چې موږ واقع یو، د دین بدلول او مسلمان کېدل ډېر ګران کار دی.