د معصوم تقریر

د مَعصُوم تَقرِیر؛ د وینا یا چلند پروړاندې چوپتیا ده چې د هغه په شتون کې پیښیږي او د هغې د مخالفت نښه نده. د معصوم تقریر، دهغه وینا او عمل ترڅنګ د سنت تر لاندې پیښې کېږې. کوم چې د اسلامي مقرراتو په استنباط کې له څلورو سرچینو څخه یوه ده. د شیعه ګانو په وینا، په معصوم تقریر کې…

د اسلام د پیغمبر(ص)، حضرت فاطمه(س) او دولس امام علیهم السلام تقریرونه شامل دي.

 

د اصولیانو په اند د معصوم تقریر په ځانگرۍ حالاتو کې حجت(د اعتبار ور) دی؛ له دوی څخه د معصوم پاملرنه په ترسره شوي عمل او په هغې باندې د معصوم نظر امکان لرل. د تقریرو د حجیت دلیل، یو دا دی چې معصوم ته اړتیا ده منکر سره مخالفت وکړي او دا کار پریږدل د هغه عصمت سره مخالف دی.

 

معنی پیژندنه

«د معصوم تقریر» هغه بیان او کړنه چې د معصوم په حضور کې ترسره کیږی او د هغه چوپتیا، تقریر ګنل کیږی. [۱] د اصول فقه په پوهه کې د معصوم تقریر، تر شرایطو لاندې په عمل کې د جواز یا سمه والی دلالت کوي چې د معصوم په حضور ترسره شویده؛[۲] ځکه چې معصوم، مکلف دی چې د غلطی کونکۍ له منکر څخه ډډه وکړي او که هغه بې خبره وي، نو سمه لاره وښیې.[۳]

 

د مثال په توګه، که چیرې یو څوک د معصوم په شتون کې وضو ترسره کړي، هغه وګوري او خبرې نه کوي، دا چوپتیا د معصوم تقریر بلل کیږي او دا یوه نښه ګنل کیږي چې دغه ډول وضو کول سمه دی.[۴] تقریر په لغت کې اعتراف، تصویب او لاسلیک معنی لري.[۵]

 

موقعیت

د معصوم تقریر په اصول علم کې یو له موضوعاتو څخه ده.[۶] او د وینا او کړنۍ په څیر د سنت تر لاندې پرته ځای نیسې.[۷] سنت د قرآن، عقل او اجماع ترڅنګ د دینې احکامو په استنباط کې له څلورو اصلي سرچینو څخه یو دی.[۸]

 

دا په بشپړ ډول شیعه ګانو ته ځانگړی ندی شوي. اهل سنت هم په فقهې احکامو کې د استنباط دپاره، په تقرير کې استناد وکړه. [۹] شیعه ګانو د پیامبر(ص) حضرت فاطمه(س) او دولس امامان تقریر کې حجت ګني؛ [۱۰] مګر په سني مذهب کې د رسول خدا تقریر حجت(معتبر) ګنل کیږي.[۱۱] د اهل سنت ځینې پوهانو په وینا، د لومړی او دوهم خلیفه تقریر کې هم حجت دی، او د ځینې نورو د نظرونو له مخې، د پیغمبر ټول ملګري(صحابی) تقریرونه حجت دی.[۱۲]

 

د معصوم د تقریرونو د اعتبار ور دلایل

د معصوم د تقریرونو د اعتبار ور ثابتولو لپاره دلیلونه شتون لري: ځینې ویلي چې د معصومان موقعیت(ځایگاه) په ګوته کوي چې دوی د مذهبي اهدافو پاملرنې په لټه کې دي. له همدې امله دوی باید د غیر مذهبي عمل یا وینا په وړاندې چوپ او ساکت نه وي. [۱۳] یوې ډلې دا هم استدلال کړی چې د ښه کیدو،(معروف) فرمان ورکول او د شر، مخه نیول(منکر) یو تکلیف دي. څنګه چې معصوم هیڅکله واجب نه پریږدي، د کرنی یا وینا په وړاندې د هغه چوپتیا، چې ممکن وي، په ګوته کوي چې هغه عمل یا وینا جواز لري یا سم وی.[۱۴]

 

د تقریر ډولونه

په ځینو اصولي لیکنو کې تقریر کول، د هغه عمل پورې اړه لري چې په وړاندې یې چوپتیا ترسره کیږي، نو په دوه عملي(فعلی) او ویل شوي(قولی یا حکمی) ډولونو ویشل شوی ده. [۱۵] او په ځینې نورو لیکنو کې عقیدتی(باوری) تقریر، پدې دوه لوړه کې اضافه شوی؛[۱۶] پدی معنی ده چې څوک یي د خدای، پیامبر او معاد د مسئلو په اړه ځانګړي باور لري، او د معصوم شتون ته رسیدل چې هغه به دې باورونو په وړاندې چوپ پاتې شي.[۱۷]

 

د تقریر د اعتبار ور شرایط

اصولیان د کرنې یا وینا پروړاندې د معصوم چوپتیا حجت ګني که چیرې دوی لاندې شرایط ولري:

 

معصوم د هغه خبرو او کړنه په اړه پوهیدل او پام ولری چې د هغې پروړاندې ترسره کیږي.[۱۸]

دا امکان لري چې معصوم د هغه موضوع لپاره نظر ورکړئ. د مثال په توګه، یو څوک چې د معصوم په شتون کې کرنی کړی سمدلاسه نه پریږدي. [۱۹]

د معصوم لپاره د نظر ورکولو هیڅ خنډ شتون نلري. د مثال په توګه، امام اړتیا نلري د خپل ژوند یا د هغه شیعه ګانو ویره کې چوپ پاتې شي.[۲۰]

د چوپتیا دمخه، د هغه کرني یا وینا په وړاندې خبرې نه کوي.[۲۱]

فوټ نوټ

1. مظفر، اصول‌الفقه، اسماعیلیان، ج۳، ص۶۶.
2. ↑مظفر، اصول‌الفقه، اسماعیلیان، ج۳، ص۶۶.
3. ↑شیروانی، تحریر اصول فقه، ۱۳۸۵ش، ص۲۱۰–۲۱۱؛ مظفر، اصول‌الفقه، اسماعیلیان، ج۳، ص۶۶.
4. ↑اصغری، اصول‌الفقه با شرح فارسی، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۳۳.
5. ↑اصغری، اصول‌الفقه با شرح فارسی، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۳۳.
6. ↑بحرانی، شرح‌الاصول، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۱۵.
7. ↑مظفر، اصول‌الفقه، اسماعیلیان، ج۳، ص۶۱.
8. ↑محمدی، شرح اصول فقه، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۲۸۵؛ شهابی، تقریرات اصول، ۱۳۲۱ش، ص۱۵.
9. ↑ابوشهبة، الوسيط فی علوم و مصطلح الحدیث، دار الفکر العربی، ج۱، ص۲۰۴.
10. ↑محقق داماد، مباحثی از اصول فقه، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۴۵.
11. ↑ابوشهبة، الوسيط فی علوم و مصطلح الحدیث، دار الفکر العربی، ج۱، ص۲۰۴.
12. ↑موسوی بجنوردی، علم اصول، ۱۳۷۹ش، ص۲۸۶-۲۸۷.
13. ↑مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، فرهنگ‌نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ص۳۹۹؛ شهرکانی، المفید، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۹۱-۹۳.
14. ↑محقق داماد، مباحثی از اصول فقه، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۴۸-۵۰.
15. ↑شیروانی، تحریر اصول فقه، ۱۳۸۵ش، ص۲۱۱.
16. ↑محمدی، شرح اصول فقه، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۱۱۱.
17. ↑محمدی، شرح اصول فقه، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۱۱۱.
18. ↑محمدی، شرح اصول فقه، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۱۱-۱۱۲.
19. ↑اصغری، اصول‌الفقه با شرح فارسی، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۳۳.
20. ↑محمدی، شرح اصول فقه، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۱۲.
21. ↑نراقی، انیس‌المجتهدین، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۳۳۴؛ نراقی، تجریدالاصول، ۱۳۸۴ش، ص۷۱؛ انصاری، خلاصةالقوانین، ۱۳۹۷ق، ص۱۳۴.